جایگاه خیال در نظام معرفت شناسی سهروردی
کلمات کلیدی:
سهروردی, حکمت اشراق, عالم خیال منفصل, قوه خیال, علم حضوری, علم حصولی, معرفت نوری, تمثیل اشراقی, تحضیر نفس.چکیده
در نظام حکمت اشراقِ شهاب‌الدین سهروردی، معرفت و هستی بر بنیاد نور استوار است و قوه‌ی خیال در این میان، نقشی بنیادین در پیوند میان حس، عقل و شهود اشراقی دارد. سهروردی با طرح عالم مثال یا عالم خیال منفصل، مرتبه‌ای از هستی را معرفی می‌کند که میان محسوس و معقول قرار دارد و صور مثالی در آن، واسطه‌ی انتقال معنا از عالم نورانی به ذهن انسانی هستند. قوه‌ی خیال در انسان، که همان خیال متصل است، ابزار درک و بازتاب این صور می‌گردد. از این منظر، شناخت نه صرفاً حاصل ادراک حسی یا عقلانی، بلکه فرآیندی نوری است که در آن، تخیل نقش میانجی معرفت را ایفا می‌کند. در این مقاله با رویکرد تحلیلی–فلسفی، جایگاه معرفت‌شناختی قوه و عالم خیال در نظام اشراقی سهروردی بررسی شده است. ابتدا مبانی وجودی و نوری عالم خیال تبیین گردید؛ سپس مراتب علم از حس تا اشراق و حضور، و نقش خیال در پیوند این مراتب تحلیل شد. در بخش پایانی، مسئله‌ی بیان‌پذیری یا بیان‌ناپذیری معرفت خیالی و نسبت آن با حقیقت نوری از منظر سهروردی و مفسران او هانری کربن و یزدان‌پناه مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه نشان می‌دهد که در حکمت اشراق، خیال نه تخیلی وهمی بلکه مرتبه‌ای وجودی و معرفتی است که امکان تجلی حقیقت نوری را در صور تمثیلی و شهودی فراهم می‌سازد؛ بدین معنا، معرفت خیالی در این نظام، معرفتی نوری و حضوری است که تنها از رهگذر اشراق و تحضیر نفس حاصل می‌شود.
دانلودها
مراجع
Corbin, H. (1998). The Man of Light in Iranian Sufism (Trans. Nancy Pearson ed.). Omega Publications.
Corbin, H. (2012). Philosophical and Spiritual Perspectives: Iranian Islam (Translated, introduced, and annotated by E. Raḥmatī ed., Vol. 2). Sophia.
Corbin, H. (2013). Avicenna and the Visionary Recital (Translated by E. Raḥmatī. 3rd ed.). Sophia.
Corbin, H. (2016). Creative Imagination in the Sufism of Ibn 'Arabī (Translated by E. Raḥmatī. 3rd ed.). Jami.
Kaukua, J. (2022). Suhrawardī's Illuminationism: A Philosophical Study. Brill. https://doi.org/10.1163/9789004514102
Nasr, S. H. (2015). Three Muslim Sages (Translated by A. Ārām. 10th ed.). Pocket Books Joint Stock Company.
Suhrawardi, S. a.-D. (2009a). Al-Mashāri' wa al-Muṭāraḥāt (The Paths and Discussions) (Vol. 1). Islamic Research Foundation Publications.
Suhrawardi, S. a.-D. (2009b). Al-Talwīḥāt (The Intimations) (Vol. 1). Islamic Research Foundation Publications.
Suhrawardi, S. a.-D. (2009c). Ḥikmat al-Ishrāq (The Philosophy of Illumination) (Vol. 1 & 2). Islamic Research Foundation Publications.
Walbridge, J. (2000). The Wisdom of the Mystic East: Suhrawardi and Platonic Orientalism. State University of New York Press.
Yazdanpanah, S. Y. (2014). Ḥikmat-e Ishrāq (The Philosophy of Illumination) (Edited and written by M. Alipour. 3rd ed.). SAMT.
Ziai, H. (1990). Knowledge and Illumination: A Study of Suhrawardi's Hikmat al-Ishraq. Scholars Press.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Seyedeh Fatemeh Sarvarpourroudsari (Author); Amir Maziar; Shamsolmolok Mostafavi (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
