بررسی مفاهیم استعاری در جزءهای 21 تا 26 قرآن کریم از منظر شناختی

چکیده

استعاره مفهومی از جمله سازوکارهای شناختی در حوزه معناشناسی است که دیدی متفاوت درباره مقوله استعاره ارائه می­دهد.در این دیدگاه استعاره یک فرآیند ذهنی-زبانی است و به صورت موضوعی در حافظه معنایی تحلیل می­شود. یعنی واژه­های استعاری بر پایه بازیابی اطلاعات موجود در حافظه درازمدت تداعی می­گردد. این دیدگاه فهم و بیان مفاهیمِ انتزاعی در قالب مفاهیمِ ملموس­تر را کاربردی استعاری می­داند. قرآن کریم، به عنوان کتاب مقدس مسلمانان و معجزه پیامبر (ص)، سرشار از مفاهیم انتزاعی است که برای فهماندن بهتر آن‌ها به مخاطب خود از طرحواره­های تصویری و استعاره­های مفهومی بهره گرفته­است. در پژوهش حاضر، که به روش تحلیل محتوایی انجام گرفته است، به بررسی طرحواره­های تصویری و استعاره­های مفهومی در جزء­های 21 تا 26 قرآن کریم پرداخته­ایم. نتایج پژوهش نشان می­دهد که ­با توسعه دامنه مفاهیمی که از آغاز به سمت پایان سوره‌های قرآن براساس ترتیب نزول تحقق یافته است دامنه کاربرد استعاره مفهومی نیز رو به گسترش نهاده است و هر آنچه از مفاهیم انتزاعی و ناشناخته بیشتری صحبت به میان آمده است، استعاره مفهومی رایج­تر گشته و حوزه مفاهیم مقصدی که بر پایه آن‌ها مفاهیم مبدأ نگاشت شده اند؛ همچنین میان حوزه‌های مقصد و مبدأ سوره‌های موردنظر تفاوت معناداری مشاهده نمی­کنیم؛ در پایان لازم به ذکر است که در سوره­­های مذکور، از انواع استعاره­های مفهومی، نوع ساختاری بیشترین بسامد را دارد و استعاره­های جهتی و هستی­شناختی در جایگاه بعدی قراردارند.