چالشهای روایات تفسیری اعتقادی در تحقق وحدت اسلامی: بررسی تطبیقی رویکردهای اهل سنت و شیعه
کلمات کلیدی:
روایات تفسیری اعتقادی, وحدت اسلامی, تفسیر تطبیقی, روایات مشترک, تقریب مذاهبچکیده
پژوهش حاضر با رویکرد تطبیقی و تحلیلی، چالشهای روایات تفسیری اعتقادی و تأثیر آنها بر تحقق وحدت اسلامی را بررسی میکند. هدف اصلی، شناسایی نقاط تعارض و اشتراک در تفاسیر شیعه و اهل سنت و استخراج ظرفیتهای وحدتآفرین است. روش تحقیق توصیفی–تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانهای و تحلیل محتوای روایات منتخب است. یافتهها نشان میدهد بخشی از چالشها ناشی از تأویلهای فرقهگرایانه و تفسیرهای انحصارطلبانه است که با اهداف کلان قرآن چون رحمت و وحدت در تعارضاند. در عین حال، در مباحث بنیادین مانند توحید، نبوت، معاد و کرامت انسانی، اشتراکات قابل توجهی وجود دارد که با بازخوانی تقریبمحور میتواند زمینهساز وحدت اسلامی باشد. از دیگر دستاوردهای پژوهش، شناسایی ظرفیتهای نهفته در روایات مشترک یا نزدیک به هم در دو سنت است که بهویژه با تکیه بر اصول اخلاق اسلامی، مقاصد شریعت، و خردگرایی دینی، میتوانند در شکلگیری گفتمان تفسیر وحدتگرا و همدلانه نقشآفرین باشند. بر این اساس، پژوهش بر ضرورت اصلاح گفتمان تفسیری، پرهیز از مطلقانگاریهای مذهبی، و ارتقای نقش نهادهای علمی و مفسران در جهت تولید دانش دینی همگرایانه تأکید میورزد. در نهایت، تأکید پژوهش بر این است که در عصر حاضر، که امت اسلامی با بحرانهای فزایندهای در حوزه هویت، مشروعیت، و انسجام اجتماعی مواجه است، گذار از تفسیرهای انشقاقآفرین به سوی تفسیری وحدتمحور، نه تنها ضرورتی معرفتی و دینی، بلکه راهبردی تمدنی برای تحقق جامعه اسلامی واحد و مقاوم در برابر چالشهای جهانی است.
دانلودها
مراجع
Amīn, ʿ. (1982). Aʿyān al-shīʿa. Dār al-Taʿāruf.
Dhahabī, M. H. (1990). Al-tafsīr wa al-mufassirūn. Dār al-Ḥadīth.
Fadlallah, S. M. H. (2005). Min waḥy al-Qurʾān. Dār al-ʿIlm.
Fakhr al-Dīn, H. (2018). Foundations of cooperation in the Islamic Ummah. Journal of Islamic Studies, 8(2), 120-137.
Fakhr Rāzī, M. i. ʿ. (1999). Al-tafsīr al-kabīr. Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī.
Fayḍ Kāshānī, M. i. M. (1998). Al-ṣāfī. Islamic Publishing Institute.
Hosseini, R. (2019). The role of common religious grounds in the unity of the Islamic Ummah. Journal of Religious Studies, 12(4), 35-52.
Ibn al-Ṣalāḥ. (1995). ʿUlūm al-ḥadīth. Dār al-Fikr.
Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī, A. i. A. (1999). Fatḥ al-bārī sharḥ Ṣaḥīḥ al-Bukhārī. Dār Ṣādir.
Ibn Taymiyyah, A. i. A. a.-H. (1983). Majmūʿ al-fatāwā. Dār Ṭayyiba.
Jafari, M. (2019). Teachings of unity in the Qur'an and Hadith. Imam Reza Press.
Karimi, Z. (2017). Love and unity in Islamic teachings. Journal of Islamic Ethics, 7(3), 56-74.
Khuʾi, A. a.-Q. (2001). Muʿjam rijāl al-ḥadīth. Institute for the Revival of Imam Khuʾi's Works.
Kulaynī, M. i. Y. (2009). Al-kāfī. Dār al-Kutub al-Islāmiyya.
Majlisī, M. B. (1983). Biḥār al-anwār. Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī.
Makarem Shirazi, N. (2016). Tafsīr al-namūneh. Dār al-Kutub al-Islāmiyya.
Moʿazzi, M. (2021). Comparative analysis of criteria for validating exegetical narrations in Shiʿa and Sunni schools. Comparative Qur'anic Exegesis Studies, 7(1), 45-72.
Mohammadi Reyshahri, A. (2021). Research on the foundations of Islamic unity. Islamic Studies Center.
Mostafavi, M. (2022). Islam, the Ummah, and social cohesion. Institute for Culture and Religion.
Mousavi, H. (2021). Politics and Islamic unity. Islamic Political Studies, 10(1), 45-60.
Najafi Marʿashī, S. A. (2020). Ethics of unity in Islam. Institute of Islamic Culture & Sciences.
Nasr, S. H., Dagli, C. K., Dakake, M. M., Lumbard, J. E. B., & Rustom, M. (2015). The Study Quran: A New Translation and Commentary. HarperOne.
Nourbakhsh, A. (2020). The role of leadership in maintaining Islamic unity. Journal of Islamic Political Science, 6(2), 80-95.
Qaderi, M. R. (2022). A comparative study of exegetical traditions in Shiʿa and Sunni sources. Contemporary Qur'anic Research, 32(2), 75-102.
Qazizadeh, M. (2021). The policy of unity in Shiʿa political jurisprudence. Institute for Culture and Islamic Thought.
Qurṭubī, M. i. A. (1988). Al-jāmiʿ li-aḥkām al-Qurʾān. Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī.
Sadeqi, M. (2022). Interfaith dialogue and Islamic unity. Islamic Social Research, 5(1), 98-112.
Salehi, M. (2021). An introduction to the jurisprudence of unity. Institute of Religion and Civilization Thinkers.
Sobhani, J. (2017). Kulliyāt ʿulūm al-ḥadīth. Imam Sadiq Institute.
Sobhani, J. (2019). A perspective on Islamic unity in light of the Qur'an and Sunnah. Imam Sadiq Institute.
Sobhani, J. (2020). The role of the Qur'an and Sunnah in the unity of the Islamic Ummah. Imam Sadiq Institute.
Sobhani, J. (2021). Al-madkhal ilā al-tafsīr al-mawḍūʿī li-l-Qurʾān. Imam Sadiq Institute.
Soroush-Mahallati, M. (2019). The Prophet's conduct and the question of Ummah unity. Institute of Islamic Culture & Sciences.
Suyūṭī, J. a.-D. ʿ. a.-R. (1984). Al-durr al-manthūr fī al-tafsīr bi-l-maʾthūr. Dār al-Fikr.
Ṭabarī, M. i. J. (1987). Jāmiʿ al-bayān fī tafsīr al-Qurʾān. Dār al-Maʿrifa.
Ṭabāṭabāʾī, M. H. (1995). Tafsīr al-mīzān. Islamic Publications.
Ṭabāṭabāʾī, M. H. (2002). Al-mīzān fī tafsīr al-Qurʾān. Nashr-e Farhang-e Islami.
Zamakhsharī, M. i. ʿ. (1984). Al-kashshāf ʿan ḥaqāʾiq tanzīl al-Qurʾān. University of Tehran.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Hojjatollah Sadeghi Mohsen Abad (Author); Mahdi Gholamali

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.