بررسی دو واژه حسرت و تاسف در قرآن کریم از منظر زبانشناسی
کلمات کلیدی:
قرآن کریم, زبانشناسی معنایی،, حسرت, تأسف, تحلیل واژگانی, کاربردشناسیچکیده
انسانها به خاطر كوتاهي در اطاعت از خدا و ائمه اطهار (عليهم السلام) و از دست دادن اين فرصتها در روز قيامت كه فرصتي براي جبران ندارند، پشيمان ميشوند و حسرت و تاسف ميخورند، به همين دليل يكي از اسامي قيامت در قرآن يوم الحسرة است، چرا كه انسانها تمام فرصتهاي دنيايي را براي جبران گناهان و يا انجام كار خير بيشتر از دست داده اند و تنها حسرت و تاسف خواهند خورد. در واقع ميتوان گفت حسرت و تاسف اندوه و پشيماني به خاطر از دست دادن فرصتها است كه در آيات و روايات به عوامل آن اشاره شده است. در قرآن کریم، واژگان دارای بار عاطفی خاصی هستند که حالات روانی و احساسی انسان را در موقعیتهای گوناگون بازتاب میدهند. در این میان، دو واژه «حسرت» و «تأسف» جایگاه ویژهای دارند؛ چرا که هر دو بیانگر نوعی تجربه منفی اما معنادار از منظر عاطفیاند. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفیـتحلیلی و با بهرهگیری از منابع تفسیری و زبانشناسی معنایی و کاربردشناسی، به بررسی معنای این دو واژه در قرآن پرداخته است. هدف اصلی، کشف تفاوتهای مفهومی، نحوی و کارکردی «حسرت» و «تأسف» در بافت قرآنی است. یافتهها نشان میدهد که واژه «حسرت» بیشتر ناظر به تجربهای از گذشته است و جنبهای درونی، وجودی و مبتنی بر اندوه ناشی از فرصتهای از دسترفته دارد؛ در حالیکه «تأسف» اغلب نقش هشداری و بازدارنده دارد و حتی در مواردی احساس پیامبر نسبت به رفتار مردم را بازتاب میدهد. از نظر صرفی و نحوی نیز، تفاوتهایی در مشتقات و کاربرد این دو واژه در آیات مشاهده میشود که نمایانگر تمایزهای معنایی دقیقی است. این تمایزها نهتنها برای فهم دقیقتر متن قرآن اهمیت دارند، بلکه میتوانند در تفسیر آیات و تحلیل لایههای معنایی آن نقش مؤثری ایفا کنند. بدین ترتیب، تحلیل زبانشناختی واژگان «حسرت» و «تأسف» میتواند به درک ژرفتر پیامهای قرآن کمک شایانی نماید.
دانلودها
مراجع
Ansari, A. (2023). Factors of Regret in the Quran. Muballeghan Journal, 4(13).
Ebrahimzadeh, A., & Ebrahimzadeh, M. (2019). Regret in the Quran and Hadiths. Mowjak.
Hurr Amili, M. i. H. (1995). The Means of the Shi'a (Research by Al al-Bayt Institute ed.). Al al-Bayt Institute.
Ibn Fahd al-Hilli, A. i. M. (1993). The Provision of the Supplicant and the Success of the Seeker (Research by A. Movahedi Qomi ed.). Dar al-Kutub al-Islami.
Khomeini, S. R. (1995). The Scroll of Light. Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.
Khomeini, S. R. (2009). The Etiquette of Prayer. Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.
Kulayni, M. i. Y. (2006). Al-Kafi (The Sufficient) (Corrected by A. Ghaffari and M. Akhoundi ed.). Dar al-Kutub al-Islamiya.
Majlisi, M. B. (1994). Oceans of Lights (Research by a Group of Researchers ed.). Dar Ihya' al-Turath al-Arabi.
Makarem Shirazi, N. (2016). The Exemplary Exegesis. Dar al-Kutub al-Islamiya.
Mansouri, K. (2009). Factors of Regret in the Quran. Comprehensive Portal of Quranic Sciences and Teachings.
Qara'ti, M. (2017). The Exegesis of Light. Cultural Center of Lessons from the Quran.
Raghib Isfahani, M. i. H. (1994). The Singular Words of the Quran. Dar al-Shamiyah.
Shahouli Kouhshouri, S. (2023). A Study of Praiseworthy and Blameworthy Regrets in This World and the Hereafter from the Viewpoint of the Holy Quran. 7th International Conference on Fiqh, Law, and Religious Research,
Shamseddini, Z., & Fayyaz, M. S. (2021). Regrets in the Hereafter in the Quran and Nahj al-Balagha. 8th International Conference on Management Research and Human Sciences in Iran, Tehran.
Tabarsi, F. i. H. (1994). The Compendium of Elucidation in Quranic Exegesis (Corrected by F. Yazdi Tabatabaei ed.). Naser Khosro.
Tamimi Amidi, A. W. i. M. (1993). Classification of Exalted Aphorisms and Pearls of Sayings (Research by M. Dārītī ed.). Islamic Propagation Office.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Ommolbanin Ghasemi, Mohammadreza Yousefi, Ramin Tabarraei (Author)

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.