تحلیل فقهی از نقش بصیرت در شناخت احکام و فتاوای شرعی

چکیده

این مقاله به بررسی نقش بصیرت در فرآیند اجتهاد و استنباط احکام شرعی پرداخته و تأثیر آن بر دقت و صحت فتاوا را ارزیابی می‌کند. بصیرت به‌عنوان یک ویژگی ذهنی و معنوی، به فقیه کمک می‌کند تا نصوص دینی را فراتر از ظاهر آن‌ها درک کرده و با توجه به شرایط زمان و مکان، احکامی منطبق با مقاصد شریعت استنباط کند. در این پژوهش، ابتدا مفاهیم بصیرت از منظر فقهی مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاه‌های فقهای گذشته و معاصر در مورد اهمیت بصیرت در اجتهاد تحلیل شده است. سپس تأثیر بصیرت بر دقت فتاوا از طریق بررسی مثال‌هایی از مسائل نوین مانند بانکداری اسلامی و معاملات مالی جدید مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که بصیرت به‌طور مستقیم بر کیفیت فتواهای صادره تأثیرگذار است و از افراط و تفریط در فتوا‌دهی جلوگیری می‌کند. همچنین، بصیرت به مجتهد کمک می‌کند تا میان ظواهر و مقاصد شریعت تمایز قائل شود و احکامی جامع و عملی برای مسائل جدید ارائه دهد. در نهایت، پیشنهاداتی برای تقویت بصیرت در حوزه‌های علمیه و آموزش مجتهدان ارائه شده است. این پیشنهادات شامل ارتقای آموزش بصیرت به طلاب، انجام تحقیقات مقایسه‌ای میان فتاوا و ترویج بیشتر بصیرت در حل مسائل نوپدید است. این پژوهش به این نتیجه می‌رسد که تقویت بصیرت در میان فقها می‌تواند به بهبود فرآیند اجتهاد و توسعه فقه اسلامی در مواجهه با چالش‌های معاصر کمک کند.