بررسی تطبیقی آموزه‌های حدیثی در باب اخلاق و فلسفه عملی: مطالعه‌ای بر مفاهیم خیر و شر

چکیده

مفاهیم خیر و شر به‌عنوان بنیادی‌ترین موضوعات در اخلاق و فلسفه عملی اسلامی همواره مورد توجه فلاسفه و علمای دینی بوده‌اند. این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی آموزه‌های حدیثی و فلسفه عملی در باب این دو مفهوم اساسی صورت گرفته است. در این مطالعه، ابتدا به معرفی و تحلیل مفاهیم خیر و شر در فلسفه عملی پرداخته شده است، جایی که فیلسوفانی مانند ابن‌سینا و فارابی خیر را به‌عنوان حرکت به سوی کمال و فضایل اخلاقی و شر را به‌عنوان نقصان و انحراف از این مسیر تعریف کرده‌اند. سپس، احادیث مربوط به خیر و شر مورد بررسی قرار گرفته‌اند که در آن‌ها خیر به معنای اطاعت از خداوند و عمل به دستورات الهی و شر به معنای نافرمانی و دوری از رحمت الهی معرفی شده است. در بخش تحلیل تطبیقی، شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که هر دو رویکرد بر اهمیت عدالت، صداقت و نیکی به دیگران تأکید دارند، اما در تعریف منشأ و ماهیت خیر و شر تفاوت‌هایی وجود دارد. آموزه‌های حدیثی بر جنبه‌های دینی و معنوی تأکید دارند، در حالی که فلسفه عملی بر اصول عقلانی و نتایج اجتماعی متمرکز است. این پژوهش به این نتیجه می‌رسد که ترکیب این دو دیدگاه می‌تواند به شکل‌گیری یک نظام اخلاقی جامع و کاربردی کمک کند که هم جنبه‌های دینی و هم اصول عقلانی را در برگیرد. همچنین، پیشنهاداتی برای پژوهش‌های آینده ارائه شده است، از جمله بررسی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی این مفاهیم و انطباق آموزه‌های سنتی با نیازهای معاصر.