تجربه‌گرایی جان لاک: بنیان‌های معرفت‌شناسی، نقد فطریات و نقش حس در شکل‌گیری دانش
کلمات کلیدی:
تجربه¬گرایی, جان لاک, معرفت‌شناسی, تصورات فطری, فلسفه روشنگریچکیده
جان لاک، به‌عنوان بنیان‌گذار تجربه‌گرایی مدرن، با رد نظریه تصورات فطری، ذهن انسان را در ابتدای تولد «لوحی سفید» می‌داند که تمامی دانش آن از طریق تجربه و تعامل با جهان خارج شکل می‌گیرد. این مقاله با بررسی معرفت‌شناسی لاک، بر دو منبع اصلی شناخت تأکید می‌کند: حس (دریافت داده‌های خارجی) و تأمل (پردازش ذهنی این داده‌ها). لاک تصورات را به بسیط (مستقیم از تجربه) و مرکب (ترکیب ذهنی تصورات بسیط) تقسیم می‌کند و معتقد است حتی مفاهیم انتزاعی مانند جوهر و علیت نیز ریشه در تجربه دارند. او با نقد فطریات، استدلال می‌کند که اصولی مانند منطق یا اخلاق، ذاتی نیستند، بلکه محصول توافق اجتماعی و آموزشند. لاک با معرفی کیفیات اولیه (ویژگی‌های عینی مانند شکل) و کیفیات ثانویه (ویژگی‌های وابسته به ادراک مانند رنگ)، محدودیت‌های شناخت انسان را نشان می‌دهد و تأکید دارد که ماهیت واقعی اشیا ناشناختنی است. این نظریه، نه تنها بنیاد فلسفه تجربی را تقویت کرد، بلکه تأثیر عمیقی بر اندیشمندان پس از خود مانند بارکلی و هیوم گذاشت. همچنین، مخالفت لاک با تصورات فطری، با زمینهی سیاسی عصر او، به‌ویژه مخالفت با سلطنت مطلقه و دفاع از آزادی‌های فردی، پیوندی ناگسستنی دارد. در نهایت، لاک با ترکیب تجربه‌گرایی و عقل‌گرایی اعتدالی، راهی برای شناخت مبتنی بر مشاهده و استدلال گشود که نه‌تنهاباعث تحول در فلسفهی روشنگری شد، بلکه پایه‌ای برای علوم تجربی و مطالعات شناختی مدرن فراهم کرد. چارچوب فلسفی او، با تأکید بر نقش محوری حس و نفی دانش پیشینی، همچنان به‌عنوان الگویی برای بررسی رابطهی ذهن و جهان خارج مورد توجه است.
دانلودها
مراجع
Aristotle. (2010). Metaphysics. Hikmat Publishing.
Bertrand, R. (1994). History of Western Philosophy. Parvaz Publishing.
Bozorgmehr, M. (2002). Empirical Philosophers of England. Institute for Research on Wisdom and Philosophy of Iran.
Bronowski, J. (2000). The Enlightenment Tradition in the West: From Leonardo to Hegel. Agah Publishing.
Copleston, É. (2003). Critique of Western Philosophical Thought: From the Middle Ages to the Early 20th Century. SAMT Publishing.
Foroughi, M. A. (2003). The Course of Wisdom in Europe. Zavar Publishing.
Foulquié, P. (1991). General Philosophy or Metaphysics. University of Tehran Publishing.
Gilson, É. (2006). Critique of Western Philosophical Thought: From the Middle Ages to the Early 20th Century. SAMT Publishing.
Locke, J. (2002). An Inquiry into Human Understanding Philosophy in the Middle Ages. Shafi'i Publishing Amir Kabir Publishing.
Lowe, E. J. (1967). Routledge philosophy guide book to Locke on Human Understanding. Allen & Unwin.
Magee, B. (1993). The Great Philosophers: An Introduction to Western Philosophers. Kharazmi Publishing.
Malekian, M. (1998). History of Western Philosophy. University and Seminary Publishing.
Mesbah Yazdi, M. T. (2013). The Relationship Between Science and Religion. Imam Khomeini Educational and Research Institute.
Momeni, B. (2018). The Role of Sensation in the Epistemology of Ibn Sina and John Locke ADVR - Ferdowsi University of Mashhad
Momeni, M., & Masoudi, J. (2017). Ibn Sina: Rationalist or Empiricist? Journal of Wisdom and Philosophy.
Naqibzadeh, M. A. (1998). Introduction to Philosophy. Zohouri Library.
Novak, G. (2005). Empirical Philosophy: From Locke to Popper. Azad Mehr Publishing.
Popkin, R., & Stroll, A. (2001). Philosophy Basics. Hikmat Publishing.
Shirazi, M. i. I. (1410). Al-Hikmat al-Muta'aliyah fi al-Asfar al-Arba'ah (Vol. 1). Dar al-Hayat al-Turath al-Arabi.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Farhad Goli (Author); Mostafa Momeni; Mahmod sufiani (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
