تحلیل چالشهای جایگاه کرامت ذاتی انسان در مبانی اصول اعتقادات در روایات شیعی
کلمات کلیدی:
کرامت ذاتی انسان , روایات شیعی , اصول اعتقادات , عقل و فطرت , عدالت, حقوق بشر اسلامیچکیده
این پژوهش با هدف تبیین جایگاه «کرامت ذاتی انسان» در نظام اعتقادی و روایی شیعه انجام شد و تلاش نمود تا ضمن واکاوی مبانی نظری، مفهومی و کلامی، پاسخهای دروندینی به چالشهای معاصر درباره شأن انسانی ارائه دهد. در بخش نخست، مفهوم «کرامت» و تمایز میان کرامت ذاتی و اکتسابی تبیین شد و نشان داده شد که کرامت ذاتی، موهبتی الهی و غیرقابل سلب است که با آفرینش انسان همراه است، در حالی که کرامت اکتسابی نتیجه ایمان، تقوا و عمل اخلاقی است. سپس جایگاه کرامت در قرآن و پیوند آن با اصول اعتقادی همچون توحید، عدل، نبوت و امامت مورد بررسی قرار گرفت و روشن شد که عقل، فطرت و خلافت الهی از ارکان اصلی این مفهوم در اندیشه شیعی هستند. در گام بعد، روایات کلیدی از منابع اصیل همچون «الکافی»، «تهذیب الأحکام»، «من لایحضره الفقیه» و «بحارالأنوار» گردآوری و تحلیل شد. این روایات بر حق حیات، آزادی، عدالت، اختیار و حرمت جان انسان تأکید دارند و نشان میدهند که نگاه امامان(ع) به کرامت، گسترده و شامل تمام ابعاد وجودی انسان است. در عین حال، به ظاهر برخی روایات معارض پرداخته و با روشهای اجتهادی مانند عرضه بر قرآن، بررسی سند و دلالت و تحلیل تاریخی ـ اجتماعی تبیین شد که چگونه میتوان تعارضات ظاهری را رفع و تصویری هماهنگ با اصل کرامت ارائه کرد. نتایج نشان میدهد که اندیشه شیعی با اتکا بر قرآن، عقل و اجتهاد پویا ظرفیت بالایی برای پاسخ به نقدهای معاصر در حوزه حقوق بشر و آزادیهای فردی دارد و میتواند الگویی کارآمد برای بازسازی گفتمان دینی و تقویت عدالت اجتماعی فراهم آورد.
دانلودها
مراجع
al-Hilli, a.-H. i. Y. (1987). al-Bab al-Hadi ‘Ashar. Intisharat Islami.
al-Hilli, a.-H. i. Y. (1996). Sharh Tajrid al-I‘tiqad. Mu’assasat Imam Sadiq.
al-Kulayni, M. i. Y. q. (1987). Al-Kafi. Dar al-Kutub al-Islamiyyah.
al-Majlisi, M. B. (1983). Bihar al-Anwar. Mu’assasat al-Wafa’.
al-Miqdad, a.-S. (1992). Sharh Bab Hadi ‘Ashar. Manshurat al-Rida.
al-Nuri al-Tabarsi, H. (1987). Mustadrak al-Wasa’il. Mu’assasat Al al-Bayt.
al-Saduq, M. i. A. (1983). al-Khisal. Jami‘at al-Mudarrisin.
al-Saduq, M. i. A. (1992). Man la Yahduruhu al-Faqih. Daftar Intisharat Islami.
al-Saduq, M. i. A. (1996). al-Tawhid. Nashr al-Saduq.
al-Sharif al-Radi, M. (1993). Nahj al-Balagha. Dar al-Hijrah.
al-Tusi, M. i. a.-H. (1980). al-Iqtisad fi al-I‘tiqad. Dar al-Kutub al-Islamiyyah.
al-Tusi, M. i. a.-H. (1991). Tahdhib al-Ahkam. Dar al-Kutub al-Islamiyyah.
al-Tusi, N. a.-D. (2006). Tajrid al-I‘tiqad. Nashr ‘Elm.
Alavi, S. A. (2017). Human Dignity in Islam and International Human Rights Instruments. Research Institute of Hawzah and University.
Behrooz, S. (2014). Human Dignity in the Qur’an and Nahj al-Balagha. University of Ma‘aref Islami.
Ibn Shuba al-Harrani, H. (1984). Tuhaf al-‘Uqul. Jami‘at al-Mudarrisin.
Ilkhani, M. (2015). Reason and Human Dignity from the View of the Qur’an and the Infallibles. Islamic Azad University, Tehran Central Branch.
MirAhmadi Chenaruiyeh, M., & Kamali Gooki, M. (2014). Human Dignity in the Political Thought of Imam Khomeini. Islamic Revolution Research Journal.
Mohaghegh Damad, S. M. (2013). Human Rights and Human Dignity in Islam. Mizan Publishing.
Salehi, S., & Sarvari-Majd, A. (2016). The Role of Dignity in Human Perfection from the Perspective of Imam Reza. Farhang-e Razavi.
Salimi Zare, M., & Ghazizadeh, K. (2007). Human Dignity in the Light of the Qur’an and Hadith. Imam Reza Islamic Knowledge Institute.
Vaezi, A. (2011). A Critique of Western Human Rights from the Viewpoint of Islam. Bustan-e Ketab.
Yadollahpour, B. (2011). Foundations of Human Dignity in the Qur’an and Hadith. Research Institute for Culture and Islamic Thought.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Mohammad Khalaj (Author); Kazem Ghazizadeh; Seyed Mohammad ali Ayazi (Author)

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.