تحول آیین‌های سوگواری شیعی از دوران بویه تا عصر صفوی با تأکید بر شکل‌گیری تعزیه و نمادپردازی آیینی

نویسندگان

    زهره شمسینی غیاثوند دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.
    جواد سخا * استادیار، گروه تاریخ، واحدابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران. javadsakha1343@gmail.com
    مسعود محمدی استادیار، گروه تاریخ،واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران.
    فاطمه محمدی استادیار، گروه تاریخ، واحد هیدج، دانشگاه آزاد اسلامی، هیدج ، ایران.

کلمات کلیدی:

آیین‌های سوگواری شیعی, تعزیه, نمادپردازی آیینی, ، صفویه, مشروعیت سیاسی, هویت مذهبی

چکیده

آیین‌های سوگواری از قرون اولیه اسلامی تا دوره صفوی مسیر تحول پیچیده‌ای را طی کرده‌اند و به تدریج از مراسمی ساده به ساختارهایی آیینی با ابعاد نمایشی و اجتماعی بدل شده‌اند. هدف اصلی این پژوهش بررسی روند تاریخی تحول آیین‌های سوگواری شیعی از دوران آل بویه تا پایان دوره صفوی، با تأکید ویژه بر شکل‌گیری تعزیه و توسعه نمادپردازی آیینی در این مناسک است. فرض اصلی تحقیق این است که آیین‌های سوگواری شیعی، به‌ویژه در قالب تعزیه و بهره‌گیری از نمادهایی چون علم، نخل، شمایل و لباس‌های نمادین، نه‌تنها بیانگر احساسات مذهبی جامعه شیعه بوده‌اند، بلکه از سوی حکومت‌ها، به‌ویژه دولت صفوی، به‌عنوان ابزاری برای انسجام اجتماعی، مشروعیت‌بخشی سیاسی و تقویت هویت مذهبی سازماندهی و نهادینه شده‌اند. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی–تحلیلی بوده و بر مبنای اسناد تاریخی، منابع کتابخانه‌ای، متون فقهی، آثار ادبی و گزارش‌های سفرنامه‌نویسان اروپایی تدوین شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که از دوره آل بویه پایه‌های اولیه مشروعیت‌بخشی به سوگواری‌ها شکل گرفت، اما در دوره صفوی با رسمی شدن مذهب تشیع و حمایت دولتی از این آیین‌ها، تعزیه به عنوان شاخص‌ترین صورت نمایش مذهبی شیعه تکوین یافت و به یک عنصر فرهنگی-سیاسی قدرتمند تبدیل شد. در نهایت، این پژوهش نشان می‌دهد که آیین‌های سوگواری، به‌ویژه تعزیه، ضمن حفظ عناصر سنتی، توانستند کارکردهایی فراتر از سوگ و عزا یافته و در شکل‌دهی به نظم اجتماعی و ساختار هویت مذهبی-سیاسی ایران عصر صفوی نقش بنیادین ایفا کنند.

دانلودها

دسترسی به دانلود اطلاعات مقدور نیست.

مراجع

Akbari, A. (2011). Iran During the Safavid Era. Tehran: Negah Publishing.

Azarfar, M. (1993). The History of Religious Transformations in Iran. Tehran: Soroush Publishing.

Dhahabi, M. i. A. (1987). Tarikh al-Islam. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah.

Dubois, A. (2015). The Religious Culture of the Safavids. Tehran: University of Tehran Press.

Ebrahimi Dinani, G. (2001). The Brilliance of Avicenna in the Realm of Eastern Philosophy. Tehran: Tarh-e No.

Eskandar Beg, M., & Iraj, A. (2004). The History of Alam-Ara Abbasi. Tehran: Amir Kabir Publishing.

Falasafi, N. (1957). The Life of Shah Abbas I. Tehran: Translation and Publishing Institute.

Francois, B. (1985). Art and Religion in Safavid Iran. Tehran: Islamic Culture and Communication Organization.

Hassanzadeh, S. M. (2003). Analysis of Religious Discourse in Iran. Tehran: Elm Publishing.

Hosseini Tabatabai, M. (2013). Shi'ite Thought in Safavid Iran. Qom: Shi'ism Studies Institute.

Ibn Athir, I. a.-D. (1985). Al-Kamil fi al-Tarikh. Beirut: Dar Sadir.

Ibn Fahl Hilli, A. i. M. (1995). Uddat al-Da'i wa Najah al-Sa'i. Qom: Islamic Publishing Institute.

Ibn Idris, M. i. A. (1991). Al-Sara'ir. Qom: Islamic Publishing Institute.

Ibn Khaldun, A. a.-R. (1988). Al-Muqaddimah. Beirut: Dar al-Fikr.

Ibn Qulawayh, J. i. M. (1997). Kamil al-Ziyarat. Najaf: Dar al-Murtada.

Ibn Tawus, A. i. M. (1994). Al-Malhoof. Beirut: Dar al-Jawad.

Ibn Zohra, A. i. Z. (1990). Ghaniyat al-Nuzoo. Qom: Dar al-Ridha Publications.

Jafarian, R. (2002). The History of Shi'ism in Iran. Qom: Center for Islamic Revolution Documents.

Jalali-Zadeh, Y. (2017). Religious Art in Ta'zieh. Tehran: Culture and Art Research Institute.

Javaheri, A. (2006). Religious History of Iran. Tehran: Markaz Publishing.

Kampfer, E. (1984). Iran at the End of the 17th Century. Tehran: Kharazmi Publishing.

Karbasi, M. (2010). The Culture of Ashura in the Mirror of Art. Tehran: Soroush Publishing.

Kasravi, A. (1946). The History of the Iranian Constitutional Revolution. Tehran: Amir Kabir Publishing.

Khateeb Baghdadi, A. i. A. (2001). Tarikh Baghdad. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah.

Mas'udi, A. i. H. (1989). Muruj al-Dhahab. Beirut: Dar al-Andalus.

Mirza Muhammad Baqir. (1819). Al-Durr al-Nazim. Tehran: Hijrat Publishing.

Mojtahedi, M. (2011). Cultural Analyses in Islamic Iran. Tehran: Sokhan Publishing.

Muqadasi, M. (1981). Ahsan al-Taqasim fi Ma'rifat al-AqalimPB - Beirut: Dar Sadir.

Naraqi, A. (2012). Sociological Analysis of Religious Rituals in Iran. Tehran: Islamic Culture and Thought Research Institute.

Nazer al-Islam, K. (1983). The Awakening of Iranians. Tehran: Amir Kabir Publishing.

Nouri, M. H. (1988). Al-Lu'lu' wa al-Marjan fi Adab Ahl al-Minbar. Qom: Islamic Book Institute.

Qomi, S. A. (1983). Nafas al-Mahmoom. Qom: Hijrat Publishing.

Rashidi, M. (2019). Transformation of Shi'ite Mourning Rituals. Tehran: University Publishing.

Robinson, L. (2012). Safavid Governance and Religious Policies. Tehran: Amir Kabir Publishing.

Sabt Ibn Jawzi, Y. i. Q. (1993). Tadhkirat al-Khawas. Qom: Maktabat al-Ninawa.

Sharden, J. (1977). Sharden's Travelogue. Tehran: Amir Kabir Publishing.

Sheikh Hurrr Ameli, M. i. H. (1989). Wasa'il al-Shi'ah. Qom: Al-Bayt Institute.

Sheikh Mufid, M. i. M. (1994). Al-Irshad fi Ma'rifat Hujaj Allah 'ala al-Ibad. Qom: Sheikh Mufid Congress.

Sohrabi, F. (1999). Shi'ite Religion During the Safavid Era. Tehran: Scientific and Cultural Publishing.

Tabari, M. i. J. (1987). Tarikh al-Umam wa al-Muluk. Beirut: Dar al-Turath.

Taheri, G. (1997). The Culture of Religious Symbols in Mourning. Tehran: Art Research Institute.

Tavernier, J.-B. (1973). Tavernier's Travelogue. Tehran: Translation and Publishing Institute.

Tizfahm, H. (2003). Social History of Iran During the Safavid Period. Tehran: University Publishing Center.

Yousofi Qaravi, R. (2004). Research on Ashura Rituals. Qom: Bustan-e Ketab.

دانلود

چاپ شده

۱۴۰۳/۱۲/۲۵

ارسال

۱۴۰۳/۰۹/۰۳

بازنگری

۱۴۰۳/۱۰/۲۵

پذیرش

۱۴۰۳/۱۱/۰۶

شماره

نوع مقاله

مقالات

ارجاع به مقاله

شمسینی غیاثوند ز. .، سخا ج.، محمدی م.، و محمدی ف. . (1403). تحول آیین‌های سوگواری شیعی از دوران بویه تا عصر صفوی با تأکید بر شکل‌گیری تعزیه و نمادپردازی آیینی. معرفت و بصیرت اسلامی، 2(4)، 171-184. https://journaliki.com/index.php/journaliki/article/view/164

مقالات مشابه

1-10 از 83

همچنین برای این مقاله می‌توانید شروع جستجوی پیشرفته مقالات مشابه.