تحلیل اثر مضامین عرفانی بر شکلگیری هندسه کالبدی بقعه شیخ کلخوران اردبیل
کلمات کلیدی:
مضامین عرفانی معماری, عرفان و معماری, هندسه و تناسبات, بقعه شیخ کلخوران اردبیلچکیده
عرفان از پایههای اساسی جهانبینی اسلامی است كه در جهات مختلف زندگانی مسلمانان نمود یافته است. بسط و سرایت عقاید و تفکرات عرفانی در بین صنعتگران و پیشهوران دوران مختلف اسلام علی الخصوص در دوره صفوی منجر به کاربست و حضورمفاهیم عرفانی به صورت انتزاعی در ساختار کالبدی و هندسی آثار و ابنیه این دوره گردید. شناخت خلاقیت هنرمندان و معماران در ترکیب معماری و استفاده از مفاهیم عرفانی در فضاهای مختلف میتواند مورد مطالعه قرار گیرد و به نظر میرسد این مطالعه تا حدودی ابعاد مغفول معماری ایران را مشخص خواهد نمود. بناهای آرامگاهی از گونههای معماری است که مفاهیم عرفانی معماری در آنها میتوانست متجلی گردد. یکی از بناهای مهم دوره صفوی بقعه شیخ امینالدین جبراییل در کلخوران است. هدف اصلی از انجام این پژوهش، تحلیل اثرمضامین عرفانی بر شکلگیری هندسه و تناسبات کالبدی بقعه شیخ کلخوران است. در این پژوهش با تکیه برمنابع تاریخی و مشاهدات میدانی و به روش توصیفی تحلیلی به بررسی مفاهیم عرفانی در هندسه و تناسبات معماری پرداخته میشود. نتایج پژوهش نشان میدهد که بقعه شیخ کلخوران متناسب با تفکرات عرفانی ایجاد شده است. تفکرات عرفانی حاصل از سلسله مراتب عروج عارف، از طلب تا وحدت و رسیدن به کمال را در ادراکات مفاهیم فضایی معماری برای مخاطب به ارمغان میآورد که در تک تک عناصر معماری بنا نمود یافته است. معمار در ساختار کالبدی معماری(پلان و نماها) سعی در تجلی عرفان و تصوف دارد. سلسله مراتب عرفان که شامل مراحل طلب، پیوستگی و استمرار، نگاه و سکوت، وحدت و تسلیم هستند به صورت مفاهیم معماری به تصویر در میآیند.طلب را در سردر و پلکان ورودی،پیوستگی و استمرار را در تکرار عناصر معماری، نگاه و سکوت را در فضاهای مکث ونقوش دایره وار، وحدت را درتبدیل فضاهایی مربع شکل به دایره ودر نهایت تسلیم را در زیر گنبدها میتوان جستجو کرد. این ارتباط ریاضی گونه،حاصل ریاضت عرفا، در کنج این فضاها پنهان است.
دانلودها
مراجع
Alaei, A. A. (1964). Sheikh Jebrayil's Tomb. Art and Architecture Journal, 18(2).
Ayenehchi, S. (2020). Analysis of the Effect of Structural Form on the Process of Construction and Restoration of Tabriz Bazaar's Karbandi Structures
Barmaki, F., & Hosseini, S. (2018). Reflection of the 'Allah Allah' Invocation in the Sheikh Safi al-Din Ardabili Tomb Tower and Its Position in Safavid Mysticism. Cultural History Studies; Research Journal of the Iranian Historical Association, 9(35), 1-26.
Bohloli Niri, B. (2011). Investigation of tomb architecture methods from the Ilkhanid period to the Safavid era in Ardabil province
Bohloli Niri, B., Tavousi, M., & Shekhari Neiri, B. B. (2012). Architectural features and decorative elements of the tomb of Sheikh Aminuddin Jibrayel Ardabil.
Chevalier, J. (2008). A Culture of Symbols. Jihoon.
Chittick, W., & Mohammad Reza, R. (2007). An introduction to Sufism. Religion and Religion Studies and Research Center.
Critchlow, K., & Seyyed Hassan, A. (2010). Analysis of Cosmological Themes in Islamic Patterns.
Guénon, R. (2005). The Reign of Quantity and the Signs of the Times. University Publishing Center.
Hashemi Zarjabad, H., Ziaei Nia, M. H., & Ghorbani, H. R. (2015). Revisiting the Analysis of Geometric Principles and the Golden Ratio in Shokatiyeh School. Iranian Archaeological Research, 5(9), 207-222.
Helen Brand, R. (2007). Safavid Architecture (Vol. 6). Mehtab Publications.
Hosseini, H. (2006). The Evolution of Calligraphy Art in the Safavid Era with Reference to Safavid Inscriptions in the Imam Reza Complex. Art Monthly, 58-64.
Jamei, B. (1995). A look at the works and historical buildings of Ardabil. Farhani Publications.
Kiani, M. Y. (2008). History of Islamic Architecture in Iran. SAMT Publications.
Negari, M., & Zarbakhsh, F. (2022). Study and Recognition of the Architecture of Sheikh Amin al-Din Jebrayil's Tomb (Sheikh Kolkhoran) in Ardabil with a Semi-Octagonal Plan and Comparison with Semi-Octagonal Tombs in Islamic Architecture of Iran. Second International Conference on Architecture, Civil Engineering, Urban Planning, Environment, and Horizons of Islamic Art in the Second Step Statement of the Revolution,
Pirnia, M. K. (2003). Domes in Iranian Architecture. Scientific, Technical, and Artistic Quarterly of Cultural Heritage Organization.
Safari, B. (1992). Ardabil at the crossroads of history. Bahman printing house.
Shahbazi Shiran, H. (2005). Architectural and structural survey of Sheikh Kalkhoran Garden, Ardabil. Golberg Press, Raad Press Institute.
Zare, F., & Sedigheh Khansari, M. (2006). Sheikh Safi al-Din Ardabili's Tomb. Academy of Arts.
Zomorshidi, H. (2008). Vaults and Arches in Iranian Architecture. Urban Development and Renovation Company of Iran.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Samira Zarghaminallou (Author); Ahad Nejad Ebrahimi; Hosein Esmaeili Sangari (Author)

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.