تحلیل انتقادی جایگاه عبادت در نظام عقول ده‌گانه ابن‌سینا
کلمات کلیدی:
عبادت, ابن‌سینا, عقل فعال, قاعده الواحد, نظام عقول, توحید افعالیچکیده
مسئله عبادت در فلسفه اسلامی، همواره در پرتو مباحثی چون نفس، عقل، و سعادت معنا یافته است. در این میان، ابن‌سینا با تأسیس نظام عقول ده‌گانه و تفسیر عقل فعال به‌عنوان مقصد نهایی حرکت انسانی، خوانشی خاص از عبادت عرضه می‌کند. هدف این پژوهش، تحلیل جایگاه عبادت در منظومه فکری ابن‌سینا و نقد آن از منظر فلسفه، کلام و عرفان اسلامی است. پرسش محوری آن است که آیا عبادت در فلسفه ابن‌سینا، با بنیان‌های توحیدی و تجربه عبادیِ مستقیم مطابق است یا در چارچوب عقل‌گرایی فلسفی، به امری واسطه‌دار و غیرشهودی فروکاسته شده است؟پژوهش حاضر با روش تحلیلی–توصیفی، و با بهره‌گیری از منابع اصیل فلسفی، قرآنی و عرفانی، به بررسی مبانی نظری ابن‌سینا (قاعده الواحد، نظام عقول، جایگاه عقل فعال) پرداخته و مفهوم عبادت را در دستگاه او بازخوانی کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که ابن‌سینا عبادت را نه برای تقرب وجودی به خداوند، بلکه برای اتصال عقلانی به عقل فعال تفسیر می‌کند. این تفسیر، با آموزه‌های وحیانی و عرفانی ناسازگار است؛ چراکه غایت عبادت را از بندگی معبود به ارتباط با مخلوقی مفارق تغییر می‌دهد. در نتیجه، نگاه ابن‌سینا به عبادت را می‌توان عقل‌گرایانه، اما فاقد عمق توحیدی دانست.
دانلودها
مراجع
Ahsan, M., & Yazdanpanah, Y. (2010). The world of intellects from the perspectives of Avicenna and Suhrawardi. Philosophical Knowledge, 8(30), Winter.
Alamolhoda, M. (2005). Foundations of Theoretical Mysticism. Bustan-e Ketab.
Avicenna, H. A. (1984). al-Mabda' wa al-Ma'ad. Institute of Islamic Studies, McGill University.
Avicenna, H. A. (1997). Metaphysics from the Book of Healing (al-Ilahiyyat min Kitab al-Shifa). Islamic Propagation Office.
Avicenna, H. A. (2000). al-Najat min al-Gharq fi Bahr al-Dalalat. University of Tehran Press.
Avicenna, H. A. (2004). Metaphysics of the Daneshnameh-ye 'Ala'i. Cultural Heritage and Honors Association.
Dargahzadeh, M. (2014). The Ten Intellects. Theological Knowledge, 3(1).
Ebrahimi Dinani, G. H. (2001). General Philosophical Rules in Islamic Philosophy (Vol. 1). Institute for Humanities and Cultural Studies.
Kermani, A. (2011). The Role of Worship in Divine Knowledge. International Center for Translation and Publishing.
Pourhassan, G. (2021a). Avicenna and Iranian Reason (Vol. 1). Hikmat Publishing.
Pourhassan, G. (2021b). The Epistemological System: A Re-reading of Farabi's Epistemic Foundations. Hikmat Publishing.
Rajabi Tehrani, M. (2012). The principle of unity and its philosophical consequences. University of Tehran Journal of Philosophy, 12.
Salari, R. (2006). Creation from Avicenna's Perspective Mofid University].
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Noorali Esfandiar (Author); Ghasem Hassanpour; Mohammad Safehian (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
