حقوق مالی یتیم در قرآن و قوانین عراق: تحلیل تطبیقی سازوکارهای حفظ مال، نظارت و ضمانت اجرا
کلمات کلیدی:
اَموالِ یتیم, قیمومت, نظارت قضایی, ضمانتِ اجرا, قانون احوال شخصیه, حمایت اجتماعیچکیده
این مقاله با استفاده از رویکرد توصیفی‌ـ‌تحلیلی و روش تطبیقی، الگوی قرآنیِ صیانت از اموال یتیم را با چارچوب‌های حقوقی و اجرایی کشور عراق مقایسه می‌کند. تمرکز مقاله صرفاً بر حقوق مالی است؛ از زمان فوت ولی تا رسیدن به «رشد» و تحویل اموال. آیات کلیدی (نساء/۲، ۵–۶، ۱۰؛ ضحی/۹) و مفاهیم محوری همچون تحویل اموال، منع خلط و اکل ناروا، و آزمون رشد، استخراج شده‌اند و سپس با قواعد فقهیِ لطف، لا ضرر و احتفاظ مال مقایسه می‌شوند. در ادامه، این مفاهیم با قوانین و رویه‌های عراقی در حوزه‌های احوال شخصیه، مدنی، قیمومت و سیاست‌های حمایتی پس از سال ۲۰۰۳ تطبیق داده شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهند که منطق سه‌گانه قرآن «حفظ و تحویل»، «نظارت مستمر»، و «ضمانت اجرا» در حقوق عراق به‌صورت یک ساختار چندلایه قضایی/اداری تجلی یافته و پس از سال ۲۰۰۳ با حمایت‌های اجتماعی (مستمری، آموزش رایگان، مسکن اجتماعی) تقویت شده است. با این حال، نبودِ «پروتکل استاندارد برای احراز رشد مالی» و عدم یکسانی در اجرای نظارت (در اقلیم‌ها و مناطق محروم) هنوز هم شکاف اصلی به شمار می‌رود. نوآوری این مقاله در ارائه یک بسته اجرایی عملیاتی است که شامل تدوین شاخص‌های سنجش رشد مالی، استقرار ثبت الکترونیکی دارایی‌ها، حسابرسی مبتنی بر ریسک، شفافیت ذی‌نفعیِ قیم و جرم‌انگاری صریح‌تر قصور ناظر می‌باشد؛ بسته‌ای که بازدارندگی اخلاقی قرآن را با بازدارندگی قضایی قانون هم‌راستا می‌کند.
دانلودها
مراجع
Al-Bukhari, A. A. M. i. I. (2010). Sahih al-Bukhari. Dar al-Kitab al-Arabi.
Al-Hilli, H. i. Y. (1993). Tadhkirat al-Fuqaha (A Memorandum for the Jurists). Al al-Bayt Institute.
Al Tusi. Al-Khilaf (The Differences [of Opinion]). Dar al-Kutub al-Islamiyyah.
Fayd Kashani, M. i. M. (1975). Mafatih al-Shara'i (The Keys to the Paths). Sokhan Gostar Publishing.
Ibn Sina, H. i. A. (1984). Al-Shifa (The Healing). Ayatollah Mar'ashi Najafi Library.
Khaje Nasir al-Din Tusi. (1967). Akhlaq-e Nasiri (The Nasirean Ethics). Javidan Publishing.
Makarem Shirazi, N. (1995). Tafsir-e Nemuneh (The Exemplary Interpretation). Dar al-Kutub al-Islamiyyah.
Mousavi, S. A. A. (2009). Fiqh al-Masa'il al-Mustahdatha (The Jurisprudence of Novel Issues). Research Institute of Islamic Sciences and Culture.
Tabatabai, S. M. H. (2011). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an (The Balance in the Interpretation of the Qur'an). Islamic Publications Office.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Noor Mohsin Hadi (Author); Abolfath Azizi; Ghassan Obaid Mohammed Al-Mamoori, Mojtaba Bahramipour (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
