تحلیل تطبیقی مبانی حجیت شهرت در فقه امامیه و تأثیر آن بر فرآیند استنباط
کلمات کلیدی:
شهرت, حجیت, فقه امامیه, اصول فقه, استنباط احکام شرعی, شهرت فتوایی, فقهای امامیهچکیده
مفهوم شهرت در فقه امامیه از جایگاهی ویژه برخوردار است و یکی از مباحث مهم در حوزه اصول فقه به شمار میرود. فقهای امامیه از دیرباز در مورد اعتبار و حجیت شهرت در استنباط احکام شرعی دیدگاههای متفاوتی ارائه کرده اند. شهرت در معنای اصطلاحی عبارت است از تراکم آراء و فتاوای فقها درباره یک حکم شرعی به گونهای که به حد اجماع نرسد اما در سطح قابل توجهی مورد پذیرش قرار گیرد. بر اساس منابع فقهی امامیه، شهرت به سه نوع روایی، عملی و فتوایی تقسیم میشود که هر یک در روند استنباط احکام نقش خاصی دارند. در میان این اقسام، شهرت فتوایی بیش از همه مورد توجه فقهای امامیه قرار گرفته و بحث درباره حجیت یا عدم حجیت آن یکی از چالشهای دیرینه علم اصول بوده است. برخی از فقها مانند شیخ انصاری، آیت الله خویی و جمعی از متاخران، شهرت فتوایی را فاقد حجیت مستقل میدانند و آن را تنها در حد یک مؤید و مرجح در مقام تعارض ادله میپذیرند، در حالی که گروهی دیگر همچون آیت الله بروجردی، امام خمینی و بجنوردی، به ویژه در خصوص شهرت فتوایی قدما، برای آن حجیت قائل شده اند و آن را کاشف از رأی معصوم و نشانه وجود نص معتبر دانسته اند. این مقاله با رویکرد توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع اصلی فقهی و اصولی، به بررسی تطبیقی مبانی حجیت شهرت در فقه امامیه میپردازد و تأثیر آن را بر فرآیند استنباط احکام شرعی تبیین میکند. نتایج تحقیق نشان میدهد که هرچند شهرت به تنهایی حجیت قطعی ندارد، اما در کنار سایر ادله نقلی و عقلی میتواند موجب تقویت ظن معتبر و ایجاد اطمینان به حکم واقعی گردد و در نتیجه در فرآیند اجتهاد و استنباط فقهی نقشی تعیین کننده ایفا نماید.
دانلودها
مراجع
Al-Anṣārī, M. (1984). The Unique Benefits of Principles/Treatises. Islamic Publishing Institute.
Al-Khū'ī, S. A. Q. (1991). The Lamp of the Principles. Al-Imām al-Khū'ī Foundation.
Al-Ṭurayḥī, F. (1991). Confluence of the Two Seas. Al-Murtaḍawiyyah Library.
Bujnūrdī, S. M. H. (1981). Studies in the Science of Principles. Islamic Publishing Institute.
Bujnūrdī, S. M. H. (1999). The Jurisprudential Rules. Center for the Publication of Islamic Sciences.
Burūjirdī, S. H. (2001). The Ultimate Determination in the Science of Principles. Imām Burūjirdī Seminary Publishing.
Faqīhī Ṣadr, M. J. (2019). Fame/Notoriety and its Authority in Imāmī Jurisprudence. Būstān-e Kitāb Publications.
Imām Khumaynī, R. (1988). Refining the Principles. Institute for the Compilation and Publication of the Works of Imām Khumaynī (RA).
Khurāsānī, M. K. (1983). Sufficiency of the Principles. Dār al-Kutub al-Islāmiyyah.
Muẓaffar, M. R. (1985). Logic and the Science of Principles. Dār al-Fikr al-Islāmī.
Muẓaffar, M. R. (1996). Principles of Jurisprudence. Dār al-'Ilm Publications.
Nā'īnī, M. H. (1986). Benefits of the Principles. Islāmiyyah Publishing.
Shahīd al-Awwal, M. i. M. Ā. The Memory of the Shi'a in the Rulings of Sharia. Dār Iḥyā' al-Turāth al-Islāmī.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Siamak Baharluee (Author); Hossein Farrokhi; Hormoz Asadi Koohbad (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
