مفهوم آزادی در انقلاب اسلامی ایران: تطابق با شرع و ارزش‌های اسلامی

چکیده

انقلاب اسلامی ایران، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای سیاسی و اجتماعی قرن بیستم، تحولی عمیق در مفاهیم کلیدی از جمله آزادی ایجاد کرد. این انقلاب، با تأکید بر آموزه‌های دینی و ارزش‌های اسلامی، توانست مفاهیمی همچون آزادی را که پیش‌تر در گفتمان‌های مدرن غربی تعریف شده بودند، بازخوانی کند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی چگونگی تعریف آزادی در چارچوب انقلاب اسلامی و تطبیق آن با قوانین شرع و ارزش‌های اخلاقی است. به‌ویژه، پژوهش حاضر به تحلیل تفاوت‌های اساسی میان مفهوم آزادی در گفتمان انقلاب اسلامی و برداشت‌های لیبرالیستی مدرن می‌پردازد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع اسلامی، بیانات رهبران انقلاب، و متون نظری مرتبط، تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد: «آزادی در گفتمان انقلاب اسلامی چگونه تعریف شده و چه سازگاری با احکام شرع و ارزش‌های اسلامی دارد؟» یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که آزادی در این گفتمان، تنها به معنای رهایی از محدودیت‌های بیرونی نیست، بلکه به معنای عبودیت، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، و رعایت اصول اخلاقی و دینی است. برخلاف مفاهیم لیبرالیستی که بر استقلال مطلق فرد تأکید دارند، آزادی در گفتمان انقلاب اسلامی با ارزش‌هایی همچون عدالت، معنویت و خیر عمومی گره خورده است. این پژوهش همچنین به بررسی جایگاه آزادی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد که بر رعایت توازن میان حقوق فردی و اجتماعی تأکید دارد. به‌عنوان نمونه، آزادی اندیشه و بیان به رسمیت شناخته شده، اما این حقوق باید با مبانی اسلامی سازگار باشد. در نهایت، این مقاله نتیجه می‌گیرد که گفتمان انقلاب اسلامی با ارائه الگویی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی، توانسته است مفهومی نوین و جامع از آزادی ارائه کند که نه تنها در تقویت هویت دینی، بلکه در پایداری نظام اجتماعی نیز نقش مؤثری ایفا کرده است.