تحلیل حوادث زندگی بر اساس مشیت الهی و اختیار انسان از منظر نهج البلاغه
کلمات کلیدی:
حوادث زندگی , مشیت الهی , اختیار انسان , قرآن کریمچکیده
مسئله نسبت میان مشیت الهی و اختیار انسان همواره از اساسی‌ترین و پیچیده‌ترین مباحث در حوزه الهیات اسلامی بوده است. مقاله حاضر با رویکردی تحلیلی–انتقادی به تبیین جایگاه این دو مقوله در نهج‌البلاغه می‌پردازد و نشان می‌دهد که امام علی(ع) با بهره‌گیری از رویکردی دیالکتیکی، تصویری متوازن از رابطه میان اراده خداوند و انتخاب انسانی ارائه می‌دهد. برخلاف نگرش‌های جبرگرایانه یا تفویض‌محور، امام علی(ع) مشیت را چارچوب کلان و حکیمانه‌ای می‌داند که در درون آن، اختیار انسان معنا پیدا می‌کند. تحلیل مفهومی واژگان «مشیت» و «اختیار» در منابع لغوی و کلامی کلاسیک، زمینه را برای درک دقیق‌تر دیدگاه امام فراهم می‌سازد. از نظر ایشان، اراده انسان اگرچه مطلق نیست، اما در محدوده‌ای واقعی و مسئولانه، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد و بر اساس آن است که انسان مورد خطاب تکلیف و مسئول اعمال خود قرار می‌گیرد. این مقاله با بررسی شواهد متعدد از خطب و نامه‌های نهج‌البلاغه، نشان می‌دهد که امام علی(ع) میان مشیت در مقام تکوین و اختیار در مقام تشریع تفاوت قائل است و همین تفکیک، کلید حل مسئله جبر و اختیار از دیدگاه شیعی را فراهم می‌سازد. در نهایت، مقاله تأکید می‌کند که باور به مشیت الهی همراه با اختیار انسانی، نه‌تنها موجب آرامش و اعتماد به خداوند در ساحت فردی می‌شود، بلکه زمینه‌ساز مسئولیت‌پذیری، عدالت‌خواهی و اخلاق اجتماعی در زندگی جمعی نیز خواهد بود.
دانلودها
مراجع
Akbarnjad, M., & Tohidi, F. (2017). Investigating the Relationship between Divine Will and Human Free Will in the Interpretation of Verses 23 and 24 of Sūrah al-Kahf. Research Journal of Qur’anic Exegesis and Language(Autumn/Winter), 129-146.
al-Baghdādī, A. a.-Q. (1988). al-Furūq bayna al-Firaq. [n.p.].
al-Bāqillānī, A. B. (1957). al-Tamḥīd. [n.p.].
al-Bāqillānī, A. B. (1987). Tamḥīd al-Awāʼil wa Takhliṣ al-Dalāʼil. Muʼassasat al-Kutub al-Thaqāfīyah.
Bāqīzādeh, R. (2012). Divine Pre-knowledge and Human Free Will. Kamāl Andisheh & Yās-i Behesh.
Darwīsh, M. a.-D. (1994). I‘rāb al-Qur’ān wa Bayānah. Dār al-Irshād.
Dīrbāz, A., & Amjadyān, Q. (2011). “Qadā wa Qadar and Its Relation to the Issue of Free Will”. Ensān-Pazhūhī-yi Dīnī, 8(26).
Du‘ās, Ḥamīdān, & Qāsim. (2004). I‘rāb al-Qur’ān al-Karīm. Dār al-Munīr & Dār al-Farābī.
Ḥillī, Ḥ. i. Y. (1959). Anwār al-Malakūt fī Sharḥ al-Yāqūt. [n.p.].
Ḥillī, Ḥ. i. Y. (1979). Kashf al-Murād fī Sharḥ Tajrīd al-I‘tiqād. [n.p.].
Ḥillī, Ḥ. i. Y. (1984). Anwār al-Malakūt. [n.p.].
Ḥillī, Ḥ. i. Y. (2006). Bab Hādī ‘Ashar. Dār al-Fikr.
Ibn al-Athīr al-Jazarī, M. i. M. (1988). al-Nihāyah fī Gharīb al-Ḥadīth wa al-Athar. Mu’assasat Maṭbū‘āt Ismā‘īlīān.
Jābir, Q. Ḥ. (1987). Philosophy and Mu‘tazila in Nahj al-Balāghah. Al-Jam‘īyah al-Jāmi‘īyah for Studies, Publication & Distribution.
Jarjānī, A. (1907). Sharḥ al-Mawāqif. Maṭba‘at al-Sa‘ādah.
Jarjānī, A. (1985). al-Ta‘rīfāt. [n.p.].
Raghib Isfahānī, Ḥ. i. M. (1991). al-Mufradāt fī Gharīb al-Qur’ān. Dār al-‘Ilm al-Dār al-Shāmīyah.
Rāzī, F. a.-D. (1934). Kitāb al-Arbaʿīn fī Uṣūl al-Dīn. [n.p.].
Rāzī, F. a.-D. (1962). al-Barāhīn. University of Tehran Press.
Tabāṭabā’ī, S. M.-Ḥ. (1987). Tafsīr al-Mīzān. Vol. 6. Islamic Publications of the Jāmi‘at al-Mudarrisīn.
Tabāṭabā’ī, S. M.-Ḥ. (1996). al-Mīzān fī Tafsīr al-Qur’ān. Intishārāt Jāmi‘at al-Mudarrisīn.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2024 Masoumeh Ahmadi Motamayel (Author); Ali Hossin Ehteshami; Seyed Hamid Hoseini (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
